Garo Kürkman, Osmanlı Saray Kuyumcuları 1853-1871, Korpus Kültür Sanat Yayıncılık İstanbul 2019. Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz dönemlerinde Darphane-i Amire kuyumcu odası imalat defteri.

Garo Kürkman bu yeni eserinde Darphane-i Amire özelinde hem Osmanlı kurumsal tarihine yeni ve önemli bir katkı yapıyor hem de Darphane tarafından üretilen pek çok eseri gün yüzüne çıkarıyor. Eser Osmanlı saray sanatının en muhteşem örneklerini sergilemekle kalmıyor bilmediğimiz pek çok yeni sanat eserini de tanıtıyor.

Eser hazin bir olayın anlatımı ile başlıyor. Kitabın önsözünden öğrendiğimize göre 1975 yılında Darphane binaları boşaltılarak darphanenin bazı bölümleri döşemelerine kadar sökülmüş ve bu binalardaki pek çok değerli evrak tarihi eser ve Osmanlı döneminden kalma aletler ve makinalar bir hurdacıya satılmış. Eserin yazarı bu hurdacıdan satın aldığı defterler vasıtasıyla bu eserin ilk hazırlıklarını yapmış. Daha doğrusu eserin hazırlık aşamaları da bu yıllardan başlamış.

Darphane defterlerinin bir kısmı Düzyanlar Darphane-i Amire idarecisi iken Ermeni alfabesi ile Türkçe olarak yazılmış ve neşredilen eser bu defterlerden 1853-1871 yılları arasındaki kayıtları ihtiva eden önemli bir kaynak. Defter, Osmanlı saray kuyumcularına padişah ve saray erkanı ile diğer devlet ricalinin yaptırdığı eşyaların isimlerinin ve fiyatlarının yazılmış olmasıyla büyük bir önem ve değer taşımaktadır.

Kitapta yer alan eserlerin büyük bir kısmı Darphane-i Amire kuyumcu odası tarafından imal edilmiş nişan ve madalya gibi eserlerden oluşmaktadır. Altın ve gümüş üzerine mücevherlerle işlenmiş objelerden oluşan bazı eserler, Osmanlı sanat eserleri içerisinde en yüksek değerdeki eserlerin bir bölümünü oluşturmaktadır. Üst düzey bir işçiliğin sergilendiği bu eserler padişahlar tarafından çeşitli devlet adamlarına, bürokratlara ve yabancı elçilere hediye edilmek üzere sipariş veriliyordu. Kitapta darphanede kullanılan kalıpların da örneklerine rastlıyoruz. Bu örnekler kitaba büyük bir zenginlik katmış.

Prof Dr. Bilgin Aydın